مسجد سنگی داراب

آتشکده آذرخش یا مسجد سنگی، یکی از آثار تاریخی خاموش ایران، در فاصله پنج کیلومتری جنوب‌شرقی از شهر داراب، در دامنهٔ کوه واقع شده است. این بنا به شکل شگفت‌انگیزی با نمای چلیپا (صلیبی‌شکل) شناخته می‌شود و امروزه به نام “مسجد سنگی” معروف است.

مساحت کل این آتشکده حدود ۴۲۰ متر مربع است و به یکپارچه از تندیس کوه تشکیل شده است، در فاصلهٔ چهار کیلومتری به سمت خاوری از شهر داراب واقع شده است. بخشی از سقف این ساختمان به صورت باز طراحی شده و زیر آن یک حوض کم‌عمق واقع شده است.

در نزدیکی این بنا، یک اتاق کوچک در دل کوه ساخته شده که به نظر می‌رسد در گذشته به عنوان محل نگهبانی برای آتشکده مورد استفاده قرار گرفته باشد. این سازه به عنوان یک شاهکار معماری باستانی شناخته می‌شود که از مهارت و دقت بسیار در تراشیدن صخره‌های کوهان استفاده شده است.

شهرستان داراب، که در گذشته به نام دارابگرد شناخته می‌شد، در فاصله ۲۷۵ کیلومتری شرقی این آتشکده واقع شده است. برخی از محققان باور دارند که آتشکدهٔ آذرخش در ابتدا یکی از مراکز عبادت و نیایشگاه‌های مهرپرستان آریایی بوده است که در دوران ساسانیان به یک آتشکده تبدیل شده است.

ساختمان مسجد سنگی داراب

در ورودی این مسجد، یک ساختمان هشتی با ابعاد 78.2 و 60.9 متر وجود دارد. این ساختار، با انحرافی که در این بخش ایجاد شده، ابعاد آن را به طور کمی متغیر کرده است. محوطه اطراف مسجد را یک رواق به عرض 1.1 تا 10.1 متر همراه با جرزها، که در سمت محراب قرار دارند، احاطه کرده است.

سقف‌ها و جرزها، به جز در راهروهای گردشی اطراف، همگی دارای شکل قوس بیضی نزدیک به جناغی هستند و در واقعیت مانند طاق‌های آهنگ ساخته شده‌اند. بسیاری از منابع ایرانی، که قدمت آنها به دوران قاجار بازمی‌گردد، مسجد را به عنوان یک بنا از دوران ساسانی شناخته و اظهار می‌کنند که در زمانهای بعد به مسجد تبدیل شده است.

درواق بیرونی مسجد سنگی ارتفاعی حدود 4.70 متر و عرضی حدود 2.15 متر دارد. نمای بیرونی این مسجد، با تصاویر سردرهای مساجد اسلامی، به شکلی که به صورت ستون‌ها در دو طرف ورودی تراشیده شده و به دیوار خارجی متصل شده‌اند، اقتباس می‌کند. این مسجد دارای یک قوس جناغی اسلامی است که با قوس‌های متداول دوره ساسانی و طاق‌های آهنگ داخل مسجد سنگی تفاوت دارد.

در نمای بیرونی و ظاهری مسجد سنگی، بیشتر ویژگی‌های اسلامی به چشم می‌خورند تا اینکه به دوران ساسانی اشاره کنند. با این حال، عناصر ساسانی نیز در اینجا وجود دارند. مثال‌هایی از این عناصر شامل محراب مقرنسکاری با خطوط کوفی، قطع راهروها در دو طرف محراب، و کتیبه‌های کوفی در دیوارها هستند.

لحاظ شده که کنار مسجد سنگی، یک اتاق با سقف طاقی وجود دارد که با 3 پلکان به آن وارد می‌شوید. ابعاد این اتاق حدود 8 متر طول، 15.3 متر عرض و 95.1 متر ارتفاع دارد. این مسجد دارای دو کتیبه است، یکی در محراب و دیگری در بالای درگاه و جرزهای طرفین آن.

یکی از این کتیبه‌ها به دلیل پیری و آسیب‌های زمانی تخریب شده و دیگری حاوی یک متن کوتاه است. کتیبه‌ای در بالا به سختی خواناست و کتیبه پایین تاریخ سال 652 را نشان می‌دهد. این مسجد با شماره 229 به ثبت میراث فرهنگی و گردشگری رسیده است.

مسیر دسترسی به آتشکده آذرخش

برای بازدید از آتشکده آذرخش، شما نیاز دارید به سمت شهر داراب حرکت کنید که در ۲۷۵ کیلومتری شرق شیراز واقع شده است. سپس، در مسیر داراب به سمت رستاق حرکت کنید. این آتشکده در فاصله حدود پنج کیلومتری جنوب شرق شهر داراب، در سمت راست جاده قرار دارد.

آتشکده آذرخش یا مسجد سنگی داراب

گروهی از پژوهشگران باور دارند که در آغاز، آتشکده آذرخش به عنوان یک معبد مهرپرستان آریایی شناخته می‌شده و در دوران ساسانی به یک آتشکده تبدیل گردید. این ساختمان شگفت‌انگیز در دوره اتابکان تبدیل به یک مسجد شد. برخی منابع این بنا را با عناوینی چون “قصر دختر” و “کاروان‌سرا” نیز شناخته‌اند.

از نظر تاریخی، بنای آتشکده به دختر داراب کیانی به نام پوران‌دخت نسبت داده شده است. آتشکده آذرخش در حدود سده سوم قبل از میلاد، در دوران ساسانی ساخته شد. همزمان با حکومت ایلخانان در زمان هلاکو و به دستور ابوبکر سعد بن زنگی، حاکم فارس، یک محراب در بخش چپ این ساختمان افزوده شد و از آن زمان به نام “مسجد سنگی داراب” شناخته می‌شود.

این آتشکده تنها بنا در تاریخ ایران است که در سه دوره مهرپرستی، زرتشتی و اسلامی کاربری مذهبی داشته است. بسیاری از متخصصان این بنا را نمونه‌ای بی‌نظیر و ستودنی در جهان معرفی کرده‌اند.

گزارش‌ها حاکی از این است که با مجوز رسمی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و به دستور مدیر فنی تیم مرمت بناهای باستانی، حریم این آتشکده که شاهکاری از هنر دست سنگ‌تراشان ایران باستان است، با استفاده از لودر مسطح تخریب شده است. متأسفانه، این عمل خاک‌برداری باعث ایجاد صدماتی جبران‌ناپذیر در آتشکده شده است.

معماری آتشکده آذرخش

ساختار معماری آتشکده آذرخش به عنوان یک شاهکار هنری بی‌نظیر ظاهر می‌شود. این بنا با مساحت حدود ۴۲۰ متر مربع کاملاً از صخره‌های کوه تراشیده شده است. بخشی از سقف آتشکده به‌صورت باز است و زیر آن یک حوضچه کم‌عمق قرار دارد.

طراحی کلی بنا به شکل صلیبی می‌باشد و یک رواق با جرزها، ستون‌ها و دهانه‌های طاق‌دار، این آتشکده را احاطه کرده است. پوشش چهارگوش محوطه به شکل طاق گهواره‌ای ساخته شده و بخش مرکزی به‌صورت مربع بریده شده است. قسمت طولانی‌تر بنا در جهت شرقی‌ـ‌غربی قرار دارد و از در ورودی شروع می‌شود.

ورودی‌ها در سمت جنوب شرقی واقع شده و فاصله از ابتدای درگاه ورودی تا انتهای شمال غربی حدوداً ۲۰ متر است. طول دو طرف دیگر مسجد در بخش جنوب غرب و شمال شرق به ترتیب حدوداً ۱۸ متر است. به نظر می‌رسد که ساخت این بنا با حفر کوه از بالای نورگیر آغاز شده و به شکل چاهی با پلان مربعی به سمت پایین پیش رفته است، و دیواره‌های اطراف چاه و ایوان‌های مسجد از چهار سمت مشکل‌شده‌اند. در بخش ورودی بنا، یک هشتی قرار دارد.

همچنین کنار مسجد، اتاقی با سقف طاقی‌شکل قرار دارد که احتمالاً به عنوان محل نگهبانی به کار رفته است با ابعاد هشت متر طول، سه متر عرض و تقریباً دو متر ارتفاع. مهمترین خصوصیت‌های اسلامی این بنا شامل وجود محراب با خطوط کوفی، قطع راهروها در دو طرف محراب و قرار گرفتن آن در سمت قبله و کتیبه‌های کوفی است که نشان‌دهنده جوانمردی این ساختمان به عنوان یک مرکز مذهبی اسلامی محسوب می‌شود.

آس چارتر به شما کمک میکند در کمترین زمان بهترین و ارزان ترین بلیط را تهیه کنید  برای دریافت بلیط شیراز کلیک کنید