ماه رمضان، نهمین ماه از سال هجری قمری است. گاه‌شماری عربی که محاسبه آن ترکیبی از گردش ماه به دور زمین و سال هجرت پیامبر اسلام به مدینه است. این گاه‌شمار نیز مانند تمام تقویم‌های دیگر سال را به دوازده ماه تقسیم میکند، و همان‌طور که در ابتدا گفته شد، ماه رمضان نهمین ماه آن است.
ماه رمضان در آیین اسلام، آداب خاصی دارد. البته اسلام نسبت به ایام مختلف سال، حساسیت ویژه‌ای نشان می‌دهد و اگر کمی تحقیق کنید، خواهید فهمید که هر ماه از سال در توصیه‌های دین اسلام آداب و اعمال ویژه‌ای دارد. اما اینکه چرا آداب و اعمال ماه رمضان همه‌گیر و معروف است، به چند عامل بنیادی و تاریخی وابسته است.
اجرای دستور واجب روزه، اعتقاد به شب قدر و محتمل بودن تقارن این شب‌های ماه رمضان عامل بنیادی و شهادت امام اول شیعیان در شب بیست و یکم ماه رمضان، عامل تاریخی شناخته‌تر بودن ماه رمضان نسبت به ایام دیگر سال است. در ادامه به توضیح جایگاه ماه رمضان و بیان سنت‌ها و آداب مخصوص آن خواهیم پرداخت.
اما قبل از آن شاید برایتان جالب باشد اگر وجه تسمیه ماه رمضان را بخوانید. رمضان به معنای سوزاندن و در برخی از متون به معنای سوزاندن ریشه است. سخنی از پیامبر اسلام در منابع معتبر ثبت شده که فرموده‌اند: “رمضان با این نام خوانده شده چون گناهان را می‌سوزاند”.
نکته‌ی جالب توجه دیگری که می‌توان راجع به ماه رمضان گفت، این است که رمضان تنها نامی از ماه‌های سال است که در قرآن آمده، همین موضوع برای مسلمانان دلیل محکمی برای اهمیت این ماه است. در قرآن به صراحت بیان شده که وحی و نزول این کتاب در ماه رمضان بوده است.
جایگاه ماه رمضان
جایگاه ماه رمضان در میان مسلمانان، جایگاه ویژه‌ای دارد. دستور روزه در این ماه برای افراد واجب است. این امر موجب ایجاد جایگاه متفاوت از هر زمان دیگری برای ماه رمضان شده است. البته همه چیز به نخوردن و نیاشامیدن ختم نمی‌شود. فرد روزه‌دار از هر کاری که در شریعت اسلام ناشایست تلقی شود منع شده، اجتناب میکند.
این موضوع خود تمرین یک سبک زندگی است و همین تمرین، جایگاه ویژه‌ای به این ماه می‌دهد. هر فرد روزه‌دار با توجه به همین جایگاه، در ماه رمضان غالبا به فعالیت‌ها و عبادت‌هایی می‌پردازد که شاید در هیچ زمان دیگری از سال آن را تکرار نکند. مناسبت‌های موجود در ماه رمضان نیز به جایگاه ویژه‌اش افزوده شده است.
به عنوان مثال، وجود شب قدر در ماه رمضان محتمل است. در ادامه به اعمال شب قدر نیز به طور خلاصه خواهیم پرداخت. ولادت امام دوم شیعیان نیز مناسبت دیگر این ماه است که جایگاه آن را والاتر میکند. مناسبت دیگر ایام شهادت امام اول است که شور غریبی به ماه رمضان و شب‌های قدر می‌بخشد و جایگاه این ماه را خاص‌تر از سایر روزهای سال میکند.
در اهمیت ماه رمضان همین اندازه بس که در قرآن، که معتبرترین کتاب از دیدگاه مسلمانان است، نام این ماه با عنوان “بهار قرآن” ذکر می‌شود. بیان اهمیت و جایگاه ویژه‌ی ماه رمضان در یک خانواده‌ی مسلمان معمولا از سنین کودکی و در الگوی تربیتی فرزندان، در ذهن آنها نهادینه می‌شود.
اعمال ماه رمضان
ماه رمضان و تقریباً تمام ماه‌های یک سال قمری، اعمال مخصوص به خود را دارند. اما این موضوع در ماه رمضان نسبت به دیگر ماه‌ها پررنگ‌تر است، زیرا تمام ماه‌ها اعمال مستحبی دارند اما ماه رمضان، علاوه بر اعمال مستحب، واجباتی نیز دارد. انجام روزه و نماز‌های پنج‌گانه باعث می‌شود فرد به انجام اعمال مستحبی دیگر نیز توجه ویژه‌ای داشته باشد. تقریباً تمام ساعات مهم شبانه‌روز در ماه رمضان اعمال خاص خود را دارد.
مثلاً هر روز دعای خاصی دارد. زمان سحر اعمال ویژه‌ای توصیه شده مثل بیدار شدن و نماز شب خواندن، خواندن و دعای سحر طی روز و زمان خواندن نماز‌های واجب نیز خواندن قرآن توصیه شده و زمان افطار نیز دعاهای خاص خود را دارد. آنچه تا اینجا خلاصه شد اعمال تمام روزها و شب‌های ماه رمضان است.
ماه رمضان، متناسب با مناسبت‌هایش نیز اعمال ویژه‌ای دارد. مثلاً ایام البیض که همان سیزده، چهارده و پانزدهمین شب ماه‌های قمری است، در ماه رمضان قبل از غروب آفتاب دعای مجیر توصیه شده و شب‌های خواندن قدر دعای جوشن کبیر و اعمال مفصل شب قدر تعلیم شده است.
هفته‌ی آخر ماه رمضان دعایی با عنوان وداع مرسوم است و این اعمال تا شب آخر ماه که همان شب عید فطر است، منظم و مشخص شده است. البته هر شخص متناسب با توان روحی و جسمی ای که دارد هر اندازه‌ای که می‌تواند این اعمال را انجام می‌دهد و غیر از روزه (آن هم در صورتی که برای فرد ضرر نداشته باشد) و نماز‌های پنج‌گانه، تمام اعمال دیگر مستحب است و اجباری در انجام آن وجود ندارد.
آداب و رسوم ماه رمضان
بسیاری از آداب و رسوم ماه رمضان، مانند سحر‌خوانی، گرگیعان، و سفره‌های زیبای افطار به دلیل اعمال این ماه، بین مردم رایج شده است. مثلاً آداب سحر‌خوانی، ریشه در یک هم‌نوع دوستی دارد؛ چرا که نوعی دعا و ثناخوانی هنگام سحر است که با هدف این شکل گرفته که روزه‌داران قبل از اذان با این صدا بیدار شوند و روزه بدون تناول سحری نباشد.
اگرچه پیشرفت تکنولوژی نیاز به این سنت را کم کرده، اما همچنان به صورت نمادین اجرا می‌شود. گرگیعان نیز مراسمی خاص برگزار شده در عید میانه‌ی رمضان است که بین کودکان عرب رایج است. کودکان در عید پانزده رمضان با لباس‌های محلی در کوچه‌ها می‌چرخند و با آواز از بقیه عیدی طلب می‌کنند.
این رسم زیبا در گذشته برای ایجاد علاقه نسبت به ماه رمضان در کودکان اجرا می‌شد که هرچند کمتر اما هنوز هم انجام می‌شود. از دیگر آداب ماه رمضان که به جرأت زیباترین آنهاست، برگزاری سفره‌های افطار است. تکریم روزه‌دار و اطعام فقیر هدفی است که سفره‌های افطار دنبال می‌کنند. آداب افطار از آن دسته کارهایی است که همچنان به صورت گسترده اجرا می‌شود و هیچ چیز باعث توقف یا کاهش آن نشده و نخواهد شد.
آس چارتر به شما کمک میکند در کمترین زمان بهترین و ارزان ترین بلیط را تهیه کنید
